Psikoloji Nedir?
Psikoloji Nedir?
Psikoloji veya Ruh bilimi, içgüdüsel davranışları ve zihni inceleyen bilimdir. Bilinçli ve bilinçsiz olayların yanı sıra daha çok duygu ve düşüncenin incelenmesini içeren Psikoloji, çok kapsamlı bir bilimsel alandır. Psikoloji birçok uygulama alanları vardır.Psikolojinin sosyal psikoloji, klinik psikoloji, gelişim psikolojisi, deneysel psikoloji, psikometri, uygulamalı psikoloji, adli psikoloji, eğitim psikolojisi, sağlık psikolojisi, spor psikolojisi, trafik psikolojisi, pozitif psikoloji, politik psikoloji ve din psikolojisi gibi pek çok alt alanı vardır.
Psikolojinin amacı; zihinsel süreçleri ve davranışları tanımlamak, neden ve nasıl oluştuklarını davranış nedenlerini açıklamak, ileride nasıl bir değişim-gelişim göstereceklerini öngörmek bilmek ve bu süreçleri kontrol etmektir. Bu hedefler doğrultusunda görgül yöntemlerle örneğin deneysel ya da korelasyonel yöntemler- araştırmalar yürütülür. Psikoloji biliminin ürettiği bilgiler, insan etkinliklerinin değerlendirilmesi ve düzenlenmesi ile ilgili pek çok alanda kullanılır. Psikoloji birçok uygulama alanları vardır.
Psikoloji ne demektir? ( Tanımı )
Psikoloji nedir diğer adıyla psyche (ruh) bilim, davranış ve zihni bilimsel yöntemle logos (bilim) dalına denir. Bilinçli veya bilinçsiz olarak gerçekleştirilen davranışlarla birlikte daha çok insanların duygu ve düşüncelerini incelemektedir.
Psikolojinin alanı oldukça geniştir. Bu alanda uzman olan ve aynı zamanda bilgi araştıranlara ise uzman psikolog denir. Psikologların amacı beynin özelliklerini inceleyerek bu özelliklere bağlı olan duygu durum ve zihin süreçlerini anlamlandırarak davranışı tanımlamak, duygu ve düşünceleri değerlendirmektir
Sosyal bir bilim olan psikoloji doğa bilimlerini de içine alır. Psikolojinin inceleme alanına net bir şekilde incelenebilen organizmaların davranışları da girer. Psikoloji bilimi, insan davranışlarını öngörmenin yanı sıra hayvanların davranış nedenlerini açıklamak üzerinde de çalışabilir. Psikoloji bunların yanı sıra kişiler arası iletişimi de inceleyerek grup içi davranışları ve gruplar arası ilişkileri de ele alır. Kişiler arası iletişimde yaşam becerileri ve zihinsel becerileri geliştirmeye yönelik özelleştirilmiş programlar mevcuttur. Bireyin depresyon puanı, kaygı puanı, klasik zeka puanı ölçülerek ‘Kişilik Profili’ çıkarılır. Eğitim basamaklarında ihtiyaca göre Psikodrama, Grup, EMDR, REHACOM, Neurobiofeedback (Nöroterapi) gibi yöntemlerle beceri çalışmaları yapılır. Kişilerin getireceği örnek olaylar değerlendirilir.
Psikoloji Alt Dalları Nelerdir?
Psikolojinin alt dalları, karşılaştırmalı psikoloji, kişilik psikolojisi, gelişim psikolojisi, kantitatif psikoloji, psikometrik psikoloji, sosyal psikoloji, klinik psikoloji, deneysel psikoloji, adli psikoloji, eğitim psikolojisi, sağlık psikolojisi, spor psikolojisi, trafik psikolojisi, pozitif psikoloji, politik psikoloji ve din psikolojisi gibi pek çok alt alanı vardır.
Temel Alt dalları;
Karşılaştırmalı Psikoloji
Karşılaştırmalı psikoloji, insan olmayan hayvanların davranışlarının ve zihinsel süreçlerinin bilimsel çalışmasıdır. Özellikle bunlar filogenetik tarih, adaptif önem ve davranış gelişimi ile ilgili olduğu için, Karşılaştırmalı psikoloji ifadesi dar veya geniş anlamda kullanılabilir. Dar anlamıyla, farklı türlerin psikolojisi ve davranışlarındaki benzerlik ve farklılıkların incelenmesini ifade eder. Daha geniş anlamda, karşılaştırmalı psikoloji türler , cinsiyetler , gelişim aşamaları, yaşlar ve etnik kökenler gibi farklı biyolojik ve sosyo-kültürel gruplar arasındaki karşılaştırmaları içerir . Bu alandaki araştırmalar birçok farklı konuyu ele alır, birçok farklı yöntem kullanır ve böceklerden primatlara kadar birçok farklı türün davranışını inceler.
Karşılaştırmalı psikolojinin amaçların nelerdir? insan dışındaki canlıların veya belirli bir canlı türünün davranışlarını anlama; insan dışındaki canlı türlerinin davranışlarını inceleyerek insan davranışı konusunda öngörüde bulunmak vardır. Karşılaştırmalı psikoloji çalışmalarında laboratuvar araştırmalarının önemli yeri vardır.
Kişilik Psikolojisi
Kişilik psikolojisi, kişiliğin ne olduğunu, nasıl ortaya çıktığını ve gelişimini inceleyen bilim dalıdır.
Gelişim Psikolojisi
Gelişim psikolojisi,İnsanın doğum öncesinden başlayarak ölümüne kadar yaşa bağlı davranış değişikliklerinin sistematik olarak incelendiği bilim daldır. Gelişim psikologları, insan hayatını çeşitli dönemlere (doğum öncesi, bebeklik, çocukluk, ergenlik, orta yaş ve yaşlılık) ayırarak her dönemin kendine özgü özelliklerini ortaya koymaya çalışır. Gelişimini inceledikleri konular çeşitlilik arz eder: İnsanların motor becerilerinin, problem çözme becerilerinin, ahlaki anlayışlarının gelişimi incelenebilir ve dil edinimi, benlik kavramının ve kimliğin oluşumu veya duygusal gelişim, gelişim psikologlarının çalışma konusu olabilir.
Kantitatif Psikoloji
Kantitatif psikoloji veya Nicel psikoloji, insan veya hayvan psikolojik süreçlerinin matematiksel modellemesi, araştırma tasarımı ve metodolojisi ve istatistiksel analizine odaklanan bilimsel bir çalışma alanıdır. İnsan yeteneklerini ölçmek için testler ve diğer cihazları içerir. Kantitatif psikologlar, psikolojik ölçüm teorisi ve tekniği ile ilgili bir alan olan psikometri olanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli araştırma yöntemleri geliştirir ve analiz eder.
Psikologlar uzun zamandır istatistiksel ve matematiksel analize katkıda bulundular ve kantitatif psikoloji artık Amerikan Psikoloji Derneği tarafından tanınan bir uzmanlık alanı. Avrupa ve Kuzey Amerika'daki bazı üniversitelerde bu alanda doktora dereceleri verilmektedir ve kantitatif psikologlar endüstri, hükûmet ve akademide yüksek talep görmektedir. Hem sosyal bilimlerde hem de kantitatif metodolojide eğitimleri, çeşitli alanlarda hem uygulamalı hem de teorik problemleri çözmek için eşsiz bir beceri yeteneği sağlar.
Kantitatif psikoloji amacı nedir? insan veya hayvan psikolojik süreçlerinin matematiksel modellemesi, araştırma tasarımı ve metodolojisi ve istatistiksel analizine odaklanan bilimsel bir çalışma alanıdır. İnsan yeteneklerini ölçmek için testler ve diğer cihazları içerir. Kantitatif psikologlar, psikolojik ölçüm teorisi ve tekniği ile ilgili bir alan olan psikometri olanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli araştırma yöntemleri geliştirir ve analiz eder.
Psikometrik Psikoloji
Psikometrik psikoloji, psikolojik bilginin (istatistiki verilerin) elde edilmesi ve uygulanması sırasında kullanılacak teknik ve yöntemleri geliştiren bilim dalıdır. Psikometrik psikologlar; zeka, kişilik, yetenek ve tutumlarla ilgili testler geliştirirler. Bu testler, klinik danışmanlık, iş yaşamı, adli, sağlık, endüstri ve okul gibi alanlarda kullanılır. Ayrıca araştırma desenleri, veri analizi ve verinin yorumlanması konularında da faaliyet gösterirler.
Psikometrik psikoloji davranışların ölçülmesi ve değerlendirilmesi, istatistik yöntemlerinin psikolojiye uygulanması, davranışın açıklanması ve yorumlanmasında yararlanılabilecek matematiksel modellerin geliştirilmesi ile ilgili bir bilim dalı. Bir diğer adı psikometrik psikolojidir.
Psikoloji biliminde tutum, kişilik, zeka, yetenek gibi doğrudan gözlemlenmesi pek mümkün olmayan insan özelliklerinin dolaylı olarak ölçülmesine imkân sağlayacak test, envanter, ölçek, anket gibi ölçüm araçlarının geliştirilmesine ve bunların geçerlik ve güvenirliklerinin belirlenmesine ihtiyaç duyulur. Psikometri alanında çalışanların görevi; kliniklerde, rehberlik ve araştırma merkezlerinde, eğitim kurumlarında, endüstride görev alarak diğer psikologların kullandığı araçları ve yöntemleri geliştirmektir.
Psikometri, Eski Yunanca’daki “psikhe” sözcüğü ile "ölçme" anlamına gelen “metron” sözcüklerinden türetilmiş bir terimdir. Metapsişikte kullanılan “bir nesneye dokunarak, geçmişte o nesneye dokunmuş kişi ya da kişiler hakkında bilgi edinebilme” anlamındaki terimle karıştırılmaması gereklidir.
Psikometri, psikolojinin amaçı nedir? Ölçümle ilgilenen bir dalıdır ve bireylerin zihinsel yeteneklerini,kişilik özelliklerini ve diğer psikolojik özelliklerini ölçmek için çeşitli teknikler ve testler geliştirmeyi hedefler. psikometrik yöntemler, psikolojik araştırmalarda, klinik değerlendirmelerde ve eğitimde yaygın olarak kullanılır.
Deneysel Psikoloji
Deneysel psikoloji, daha çok laboratuvar deney metodu kullanılarak temel davranışsal süreçlerin incelendiği bilim dalıdır. Deneysel psikologlar, hayvan davranışlarını da inceler ve insan davranışlarıyla ilişkilendirirler Deneysel psikoloji içindeki önemli alt dallardan biri; bilginin işlenmesi belleğimizde depolanması depodan geri çağrılması ve problem çözme durumlarına uygulanması gibi bilgi işleme sürecini çalışan bilişsel psikolojidir. Bilişsel psikoloji nörobilim, felsefe ve dilbilim ile yakından ilgilidir. Bu alanın pratik uygulamaları, hafızanın nasıl geliştirileceğini karar vermenin doğruluğunu artırmayı veya öğrenmeyi desteklemek
için eğitim programlarının nasıl kurulacağını içerir. Deneysel psikolojinin bir başka alt alanı ise, fizyolojik psikolojidir. Fizyolojik psikolojide çeşitli içsel süreçlerin (duyum, algı,motivasyon, düşünme, bellek, dikkat güdülenme duygulanım vb.) ve davranışların (iletişim, yeme, okuma,uyuma, öksürme, tiksinme vb.)altında yatan fizyolojik süreçler araştırılır.
Nöropsikoloji
Nöropsikoloji, biyolojik sistemler ile zihnin işlevi ve davranış arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır. Nöropsikologlar, beynin biyokimyasal mekanizmalarını, beyin yapılarının fonksiyonlarını, kimyasal ve fiziksel değişikliklerin davranışlara ve duygulara etkisini araştırırlar. Merkezi sinir sistemi bozukluklarının teşhis ve tedavisi ile ilgilenirler.
Sosyal Psikoloji
Sosyal psikoloji, Her bir bireyin duygu, düşünce ve davranışlarının diğerlerinden nasıl etkilendiğini; kişinin davranışlarının kendi kişisel özellikleri ve toplumsal özelliklerin ortak etkisi ile nasıl şekillendiğini inceleyen bilim dalıdır. Düşünce, duygu ve davranışları kişiler arası, grup-içi ve gruplar arası düzeyde inceler.
Psikoloji Uygulama Alanları Nelerdir?
Psikoloji alanları insan davranışlarını ve zihinsel süreçleri anlamak için birçok uygulama alanlarına ayrılmıştır
Uygulamalı Alt Dalları;
Eğitim Psikolojisi
Eğitim psikolojisi, alanında çalışanlar başarılı eğitim teknikleri geliştirme eğitim ortamlarında öğrenci-öğretmen ilişkisinin kalitesini arttırma, öğrenci değerlendirme sistemlerine adil, eğitici ve motive edici bir biçim verme alanlarında çalışmalar yapar.
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
Endüstri ve Örgütsel Psikolojisi,İnsanların zihinsel süreçlerini ve davranışlarını iş yaşamı bağlamında inceleyen bilim dalıdır. Psikoloji biliminin kuramsal yaklaşımların ve bilgi birikiminin iş yaşamında iş ortamlarında iyileştirmeler yapmak üzere kullanılmasını hedefler. I/Ö psikologları uygun işe uygun eleman yerleştirilmesi, işyerlerinde ki çalışma koşullarının iyileştirilmesi, çalışma motivasyonunun yükseltilmesi, iş yaşamındaki otomasyonun çalışanlar üzerinde etkisi, insan-makine ilişkisi gibi konularda çalışmalar yapar.
Adli Psikoloji
Adli Psikolojisi,bu alanda çalışanlar mahkemelerde uzmanlıkları ile hakime yardımcı olurlar; "Suçlu suçu işlerken akli dengesi yerinde miydi?” ve “Yargıda adil karar verilmesini etkileyen psikolojik etmenler nelerdir?” gibi sorulara psikoloji biliminin ilke ve yöntemleri dahilinde cevap ararlar. Islah Evi, hapishane ve adli tıp enstitülerinde ve hukuk kurumlarında görev alırlar.
Danışmanlık Psikolojisi
Danışmanlık psikolojisi, bireyin kendi yaşamının değişik yönleriyle ilgili kararlar vermesine yardımcı olabilecek bilgi ve yetenekleri bireyde geliştirmeyi amaçlar. Gündelik yaşamda normal konuların konuşulduğu, uyum sorunları, karar vermede zorluk yaşayan bireylere yönelik yardım hizmetidir. Mesleki, akademik sorunları olan kişilere danışmanlık yapılır. Burada kişinin ilgileri, yetenekleri, yönelimleri ve kişilik özellikleri göz önünde bulundurulur. Bireylerin kişiler arası ilişkilerinin işlevselliğini arttırmayı hedefler. Uyum problemi yaşayan veya karar verme zorluğu ile karşı karşıya olan bireylere ihtiyaç duyduğu psikolojik desteği sağlar. Hafif duygusal, kişisel sorunlar ile uğraşır.
Çevre Psikolojisi
Çevre psikolojisi,fiziksel çevre ile insan davranışlarının etkileşimini inceler. Hem çevrenin psikolojik etkilerini hem de insan etkinliklerinin sosyal ve fiziksel çevre üzerine etkilerini çalışır.
Trafik Psikolojisi
Trafik psikolojisi bu bilimin çalışma alanına psikoloji ilkelerinin trafik ve yol güvenliği alanına uygulanması, sürücü yeteneklerinin psikoteknik değerlendirilmesi, sürücülük tarzları ve trafikte risk alma davranışı, sürücü eğitimi ve rehabilitasyonu, ergonomi, trafik güvenliği için bilinçlendirme, trafik yasalarını yapan ve uygulayanlara danışmanlık, trafikle ilgili davranış tutum yetenek ve becerileri ölçme araçları geliştirme gibi konular girmektedir.
Spor Psikolojisi
Spor psikolojisi, bu alanda çalışanlar, spor ortamındaki davranışları inceler; sporcuların odaklanma, motivasyon, duygu durumu gibi psikolojik özelliklerinin denetlenerek spor performanslarının artırılması için ve spor takımlarında liderlik, beraberlik, çatışma ve rekabet gibi süreçlerin denetlenerek takımın uyumluluğunun ve performansının artırılması için çalışmalar yapar.
Sağlık Psikolojisi
Sağlık psikolojisi, bu alanda çalışanlar; insanların hastalıklarla nasıl baş edebildiği, fiziksel acıyı nasıl en etkili bir biçimde denetleyebilecekleri, neden bazı insanların tıbbi önerilere uymadıkları, insanların sağlıkla ilgili kötü alışkanlıklarının nasıl değiştirilebileceği, sigara bırakma, kilo verme, stresi kontrol altına alma gibi konularda etkili programların ve sağlık kampanyalarının nasıl düzenlenebileceği, hasta ve hekim arasında iyi ilişki kurmanın nasıl mümkün olabileceği ve sağlık personelinin çalışma ortamındaki psikolojik sorunlarının giderilmesi gibi konularda psikoloji biliminin sunduğu bilgi ve yöntemlerden hareketle çalışmalar yapar.
Klinik Psikoloji
Klinik Psikoloji Uyum, sakatlık ve rahatsızlık ile ilgili problemleri anlamak, tahmin etmek ve azaltmak için bilimi, teoriyi ve uygulamayı bütünleştirir. Uyum, ayarlama ve kişisel gelişimi destekler. Bir klinik psikolog, farklı kültürler ve sosyoekonomik düzeylerde bir kişinin hayatı boyunca insan performansının entelektüel, duygusal, biyolojik, psikolojik, sosyal ve davranışsal yönlerine odaklanır.
Psikoloji Amaçları Nelerdir?
Psikolojinin hedefi, zihinsel süreçleri ve davranışları tanımlamak, neden ve nasıl oluştuklarını açıklamak, ileride nasıl bir değişim-gelişim göstereceklerini öngörmek ve bu süreçleri kontrol etmektir. Bu hedefler doğrultusunda görgül gözlem yöntemlerle –örneğin deneysel ya da korelasyonel yöntemler- araştırmalar yürütülür.
Psikolojide Kullanılan Yöntemler Nelerdir?
Psikolojide araştırma yöntemleri betimsel, ilişkisel ve deneysel olarak üçe ayrılmaktadır. Betimsel yöntemler davranışın tanımlanması ve sınıflandırılmasını sağlayan yöntemlerdir.
Psikolojik araştırma, bireylerin veya grupların düşünce duygu ve davranış nedenlerini açıklamak için yürüttükleri araştırmayı ifade eder. Psikologlar araştırma yaparken etik kurallara sıkı bir şekilde bağlı kalmalı ve araştırmalar bilimsel ilkeleri (tanımlama,tahmin etme veya yordama neden sonuç ilişkisi kurma veya açıklamayı) temsil eden yöntemlere göre yapılmaktadır Yöntemler ürettikleri verilere göre çok farklı şekillerde sınıflandırılır bilmektedir. Bunlar nitel nicel araştırma, temel-uygulamalı araştırma ve ilişkisel-deneysel araştırmadır
Psikolojide, nitel araştırma, istatistiksel veya diğer sayısal işlemlerle bulgularına ulaşılmayan araştırma olarak tanımlanmıştır. Amacı, doğal ortamdaki davranışı tanımlamak anlamaktır ön görmektir. Bunu, röportaj, gözlem, etnografi, katılımcı gözlem ve odak grupları gibi doğal teknikler kullanarak yapmaya çalışır. Nitel araştırmanın hedefi örneklemden topluma genellemek yerine çalışılan örneklemin anlaşılması olduğu söylenir. Başka bir deyişle nitel araştırmacılar, olgunun dar yönlerine odaklanmak yerine olguyu kendi bağlamında incelemeye inanırlar. Yukarıda bahsedilen yöntemlere ek olarak, nitel araştırma verileri analiz etmek için çok çeşitli yollar içerir. Bunlar konuşma analizi, söylem analizi, tematik analiz ve hatta tarihsel analizdir.
Nicel psikolojik araştırma, matematiksel modelleme ve istatistiksel tahmin yapmak için psikolojik araştırmalar veya değişkenler arasındaki ilişkiyi inceleme ve bu yollarla teorileri test etme aracı olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım nicel araştırmayı nitel psikolojik araştırmalardan ayırmaktadır. Nicel araştırmalarda çok büyük miktarda veri toplamaktadır. İstatistiksel yazılım programları (SPSS ve R gibi yazılım paketler) tipik olarak bu amaç için kullanılır. Nedensel ilişkiler, ilgili bağımlı veya sonuç değişkenleri etkilediği düşünülen faktörler değişimlenerek ve diğer değişkenler kontrol edilerek incelenir. Araştırma desenleri deneysel çalışmaları, yarı deneysel çalışmaları, öntest – sontest çalışmalarını ve çok değişkenli ileri düzey desenleri içermektedir.
Psikolojinin amaçları,insan davranışlarını ve zihinsel süreçleri bilimsel bir şekilde anlamak ve bu bilgileri bireylerin,grupların ve toplumların yaşam kalitesini artırmak için kullanmaktır işte temel amaçları daha geniş bir perspektifle:
İnsan davranışlarını anlamak ve açıklama:Bireylerin neden belirli şekillerde davrandığını ve bu davranışların altında yatan zihinsel süreçleri anlama hedefler. Bu açıklamalar, bireylerin kendilerini ve çevrelerini daha iyi anlamalarına yardımcı olur
Davranışları tahmin etmek:Geçmiş davranış ve zihinsel süreçlere dayalı olarak gelecekteki davranışların öngörmek psikolojinin önemli bir hedefidir. Bu amaç eğitim iş sağlık ve sosyal alanlarda etkili stratejiler geliştirmek için kullanılır.
Problem Çözme Becerilerini Geliştirmek:Bireylerin ve grupların karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmalarına yardımı olur.Stres yönetimi karar verme ve iletişim becerilerinin geliştirilmesi bu kapsamda değerlendirilebilir.
Duygusal ve Zihinsel Refahı Artırmak:Bireylerin duygusal sağlıklarını iyileştirmeyi,stresle başa çıkmayı ve zihinsel dengeyi korumayı hedefler. Ruh sağlığı sorunlarının önlenmesi ve tedavisi bu amacın bir parçasıdır
İnsan İlişkilerini Geliştirmek: Bireylerin daha sağlıklı ve etkili ilişkiler kurmalarını sağlamak için gerekli anlayış ve becerileri sunar. İletişim becerilerinin güçlendirilmesi ve empati yeteneğinin artırılması bu hedefin temelini oluşturur.
Sosyal Değişim ve Adaleti Desteklemek:Toplumsal sorunların çözümüne katkı sağlamak için bireylerin ve grupların ihtiyaçlarını anlamayı amaçlar. Ayrımcılıkla mücadele sosyal eşitliği artırma ve toplum sağlığını iyileştirme bu amaca dahildir.
Eğitim ve Öğrenme Süreçlerini iyileştirmek: Ögrenme süreçlerini optimize etmek için bireylerin bilişsel ve duygusal ihtiyaçlarını anlamayı amaçlar. Eğitim materyalleri ve pedagojik stratejiler geliştirme bu kapsamda değerlendirilebilir.
İş Performansını ve Verimliliği artırmak:İş yerinde çalışanların motivasyonunu artırmak liderlik becerilerini geliştirmek ve ekip çalışmasını teşvik etmek için psikolojik bilgilerden faydalanılır.
Sonuç olarak Bu geniş perspektif psikolojiyi bireylerin hayatını daha iyi hale getirmek ve toplumda pozitif değişim sağlamak için güçlü bir araç haline getirir. Bu amaçlar doğrultusunda psikoloji,bireylerin hem kişisel hem de toplumsal düzeyde daha iyi bir yaşam sürmelerine katkı sağlar. Psikoloji, çok kapsamlı bir bilimsel alandır. Psikologlar, beynin ortaya çıkan özelliklerini ve ortaya çıkan özelliklerle bağlantılı tüm fenomenleri anlamaya ve öğrenmeye çalışırlar ve bu şekilde daha geniş nöro-bilimsel araştırmacı grubuna katılırlar. Psikoloji bilimi, bir sosyal bilim olmasına rağmen aynı zamanda doğa bilimleri olarak da kategorize edilebilir. Özellikle beyin biyolojisi bilgisini oldukça kullanır geliştirir ve bilmeye çalışırlar.
